Σε ένα περιβάλλον ραγδαίων μεταβολών και διεθνούς αναδιάταξης των εφοδιαστικών αλυσίδων, το 21ο Ετήσιο Συνέδριο του Οργανισμού Ευρωπαϊκών Λιμένων (ESPO), που πραγματοποιείται για πρώτη φορά στη Θεσσαλονίκη, έδωσε τον τόνο για το μέλλον των λιμένων στην Ευρώπη.
Οι συζητήσεις με κορυφαία στελέχη εταιρειών και λιμενικών αρχών εστίασαν στη στρατηγική ανθεκτικότητα, την τεχνολογική αναβάθμιση και την ανάγκη νέων συμμαχιών, με φόντο τον επανασχεδιασμό των παγκόσμιων δικτύων παραγωγής και εμπορίου.
Από την αποσύνδεση από την Κίνα και την ενίσχυση της περιφερειοποίησης, μέχρι τον καθοριστικό ρόλο της Ινδίας και την ανάγκη για πράσινες, ψηφιακές επενδύσεις, το συνέδριο ανέδειξε τις μεγάλες προκλήσεις και ευκαιρίες που διαμορφώνουν το νέο γεωπολιτικό τοπίο.
O διευθύνων σύμβουλος της διεθνούς συμβουλευτικής εταιρείας Buck Consultants International (BCI Global) René Buck παρουσίασε στρατηγικές προσαρμογής των επιχειρήσεων στις νέες παγκόσμιες προκλήσεις. Με επίκεντρο την αποσύνδεση από την Κίνα (de-coupling), την αποκέντρωση της παραγωγής, και την επαναπαραγωγή (reshoring), οι διεθνείς τάσεις μετασχηματίζουν δραστικά την κατανομή της παραγωγής και τις ροές φορτίων.
Στην παρουσίαση του, αναφέρθηκε στην προσαρμογή των παγκόσμιων αλυσίδων αξίας – από παγκοσμιοποιημένα δίκτυα με εξειδικευμένα εργοστάσια σε λίγες περιοχές προς πιο περιφερειακά και ανθεκτικά μοντέλα παραγωγής – που δημιουργεί σημαντικές ευκαιρίες για τα ευρωπαϊκά λιμάνια και τα ενδοχώρια logistics hubs. Η Κεντρική και Νότια Ευρώπη, και ιδιαίτερα οι λιμενικές και βιομηχανικές περιοχές τους, αναδεικνύονται σε πόλους νέων επενδύσεων, καθώς περισσότερες βιομηχανίες επιδιώκουν να έρθουν εγγύτερα στις αγορές κατανάλωσης της Δυτικής Ευρώπης.
Σύμφωνα με την Buck Consultants International, η περιφερειοποίηση της παραγωγής δεν σημαίνει το τέλος της παγκοσμιοποίησης, αλλά έναν επανασχεδιασμό των δικτύων ώστε να ενισχυθεί η ανθεκτικότητα και η ευελιξία. Το νέο περιβάλλον προσφέρει ευκαιρίες κυρίως σε κλάδους όπως η φαρμακοβιομηχανία, η τεχνολογία ιατρικών συσκευών, τα προϊόντα ανανεώσιμης ενέργειας και τα εξαρτήματα υψηλής προστιθέμενης αξίας, που στηρίζουν την ευρωπαϊκή στρατηγική αυτονομία.
Σε αυτό το πλαίσιο, οι λιμένες καλούνται να προσαρμόσουν τις υποδομές και τις υπηρεσίες τους, υποστηρίζοντας πιο τοπικές και ευέλικτες αλυσίδες εφοδιασμού. Η ανάπτυξη διατροπικών υπηρεσιών και νέων δικτύων διανομής καθίσταται κρίσιμη, την ώρα που η Ευρώπη διαμορφώνει ένα νέο μοντέλο βιομηχανικής ανάπτυξης και εμπορίου, βασισμένο στην τεχνολογική ανανέωση, την απανθρακοποίηση και τη στρατηγική διαφοροποίηση.
Ο κ. Buck παρουσίασε επίσης τις βασικές τάσεις που διαμορφώνουν το νέο γεωοικονομικό περιβάλλον για τις επιχειρήσεις και τα λιμάνια. Με εμπειρία σε περισσότερες από 50 χώρες και παρουσία σε Ευρώπη, ΗΠΑ και Ασία, η BCI υπογραμμίζει ότι οι παγκόσμιες αλυσίδες αξίας βρίσκονται πλέον σε καθεστώς επανασχεδιασμού λόγω πολιτικών, γεωστρατηγικών και περιβαλλοντικών κινδύνων.
«Οι κύριοι κίνδυνοι για τις επιχειρήσεις και τις αλυσίδες εφοδιασμού είναι οι δασμοί των ΗΠΑ και οι εμπορικές συγκρούσεις, η αποσύζευξη από την Κίνα καθώς πολλές επιχειρήσεις μεταφέρουν δραστηριότητες είτε με στρατηγική “China-for-China”, είτε με μετεγκατάσταση σε Ινδία ή Ευρώπη, η διασπορά προμηθευτών και παραγωγής με την μονοεξάρτηση από έναν προμηθευτή (single sourcing) να εγκαταλείπεται υπέρ πιο ευέλικτων και αποκεντρωμένων μοντέλων, οι περιβαλλοντικές υποχρεώσεις με την απανθρακοποίηση των δραστηριοτήτων να απαιτεί νέες τεχνολογίες και προσαρμογή υποδομών (π.χ. λιμάνια με σταθμούς φόρτισης), καθώς και οι γεωπολιτικές εντάσεις όπου ο πόλεμος στην Ουκρανία, η ένταση ΗΠΑ-Κίνας και τα εθνικά συμφέροντα δημιουργούν απρόβλεπτο περιβάλλον», επισήμανε ο κ. Buck.
Η BCI προτείνει συνεπώς ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο στρατηγικής ανθεκτικότητας που περιλαμβάνει τα εξής:
- Πρόβλεψη σεναρίων και αξιολόγηση κινδύνων
- Ορατότητα στην αλυσίδα και ευελιξία στην παραγωγή
- Τοπική συναρμολόγηση και αυξημένη τοπική προστιθέμενη αξία
- Νέες επενδύσεις σε υποδομές και τεχνολογίες
Αναφερόμενος σε κλάδους με δυναμική επανατοποθέτηση, μίλησε για βιομηχανικά μηχανήματα, ημιαγωγούς, ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, φαρμακευτικά προϊόντα και logistics e-commerce μεγάλου όγκου, καλώντας λιμάνια, περιφέρειες και επιχειρήσεις να αναλύσουν τις ευκαιρίες, να προετοιμαστούν και να δράσουν με βάση το νέο γεωοικονομικό τοπίο, προτάσσοντας την ανθεκτικότητα και την περιφερειακή στρατηγική.
Ο κομβικός ρόλος της Ινδίας
Στη θεματική ενότητα που ακολούθησε, η Anunita Chandrasekar, στέλεχος του Κέντρου Ευρωπαϊκής Μεταρρύθμισης, παρουσίασε τις στρατηγικές προοπτικές που διανοίγονται για τα ευρωπαϊκά λιμάνια μέσα από τη σύσφιξη των σχέσεων με την Ινδία.
Όπως ανέφερε, «η Ινδία εξελίσσεται σε παγκόσμιο οικονομικό πυλώνα, ενώ η μεγάλη εξάρτησή της από τη θαλάσσια διακίνηση εμπορευμάτων και οι τεράστιες επενδύσεις της σε λιμενικές υποδομές την καθιστούν φυσικό εταίρο για την Ευρώπη στον Ινδο-Ειρηνικό. Εξελίσσεται σε κρίσιμο εταίρο για την Ευρώπη στην προσπάθεια διαφοροποίησης των εφοδιαστικών αλυσίδων».
Η Ινδία, με στόχο να τετραπλασιάσει τις εξαγωγές της και να καταστεί οικονομία $5 τρις έως το 2030, επενδύει δυναμικά σε νέες λιμενικές εγκαταστάσεις, στόλους και τεχνολογική αναβάθμιση, όπως το έργο του λιμένα Vadhavan και ο διπλασιασμός του προϋπολογισμού για τομείς ναυτιλίας και ναυπηγικής. Σε αυτό το πλαίσιο, η συνεργασία με την ΕΕ αποκτά νέα δυναμική, ιδιαίτερα με πρωτοβουλίες όπως το Συμβούλιο Εμπορίου και Τεχνολογίας (2023), η πορεία προς Συμφωνία Ελευθέρου Εμπορίου (FTA) έως το τέλος του 2025 και η συμμετοχή στον Ινδο-Μεσογειακό-Ευρωπαϊκό Οικονομικό Διάδρομο (IMEC).
«Η Ινδία μπορεί να λειτουργήσει ως συνδετικός κρίκος ανάμεσα στην Ασία, τη Μέση Ανατολή και την Ευρώπη, με λιμένες όπως ο Mundra και ο Vizhinjam να αποκτούν αυξανόμενη σημασία», πρόσθεσε η κα Chandrasekar.
Ενδεικτικό της εμβάθυνσης των σχέσεων αποτελεί η πρόσφατη συμφωνία του Λιμένα Ρότερνταμ με ινδικούς λιμένες για δημιουργία πράσινου και ψηφιακού διαδρόμου μεταφοράς καθαρών καυσίμων όπως υδρογόνο και μεθανόλη, δείχνοντας πώς μπορεί να προχωρήσει η συνεργασία ακόμη και ανεξάρτητα από την πλήρη εφαρμογή του IMEC.
Οι ευρωπαϊκοί λιμένες καλούνται να αξιοποιήσουν αυτή τη δυναμική, συμμετέχοντας ενεργά σε έργα που συνδέονται με το IMEC, την πρωτοβουλία Global Gateway και διμερείς συνεργασίες σε θέματα πράσινης μετάβασης. «Δεν αρκεί να βλέπουμε την Ινδία μόνο ως εμπορικό εταίρο – είναι απαραίτητο να την εντάξουμε στις μελλοντικές μας ναυτιλιακές και υποδομικές στρατηγικές», τόνισε η κα Chandrasekar.
Ωστόσο, όπως επισήμανε, η αμοιβαία ευαλωτότητα απέναντι σε γεωπολιτικές εντάσεις και θαλάσσιες διαδρομές -από τη διώρυγα του Σουέζ έως τις επιθέσεις στην Ερυθρά Θάλασσα- καταδεικνύει την ανάγκη για ενίσχυση της ανθεκτικότητας των θαλάσσιων εφοδιαστικών αλυσίδων μέσω κοινών επενδύσεων και πολιτικής συντονισμού.
Η Ινδία, η μεγαλύτερη δημοκρατία του κόσμου, προβάλλει πλέον ως κρίσιμος εταίρος της ΕΕ για την επόμενη δεκαετία, τόσο σε επίπεδο εμπορίου όσο και στρατηγικής ασφάλειας. Το ερώτημα που τίθεται, κατά την ίδια, είναι εάν η Ευρώπη θα αξιοποιήσει έγκαιρα το πλεονέκτημα του «πρώτου παίκτη», πριν ολοκληρωθούν αντίστοιχες συμφωνίες Ινδίας-ΗΠΑ ή Ινδίας-Ηνωμένου Βασιλείου.
«Η Ινδία δεν είναι απλώς ένας εναλλακτικός προορισμός, αλλά ένας στρατηγικός εταίρος που μπορεί να επανακαθορίσει το μέλλον της θαλάσσιας γεωοικονομίας για την Ευρώπη, αν της δώσουμε τον κατάλληλο χώρο στην πολιτική μας σκέψη», συμπλήρωσε.
Ηγεσία, συνεργασία και επενδύσεις για το μέλλον των λιμένων
Στην τελευταία θεματική ενότητα της πρώτης ημέρας του 21ου Ετήσιου Συνεδρίου της ESPO, οι διευθύνοντες σύμβουλοι σημαντικών ευρωπαϊκών λιμένων συζήτησαν τις στρατηγικές προσαρμογής των λιμένων στο νέο γεωπολιτικό και εμπορικό περιβάλλον, υπό τον συντονισμό του Tommaso Spanevello, επικεφαλής Ευρωπαϊκών Υποθέσεων του HAROPA PORT.
Η Mar Chao, πρόεδρος του Λιμένα της Βαλένθια, τόνισε ότι «η σημερινή κατάσταση είναι περίπλοκη, αλλά απαιτεί θάρρος και αισιοδοξία». Υπογράμμισε πως τα λιμάνια οφείλουν να αναλάβουν ηγετικό ρόλο, ως πάροχοι υπηρεσιών κρίσιμων για τη βιομηχανία, επενδύοντας σε τεχνολογίες και διαδικασίες που θα ενισχύσουν την ευρωπαϊκή ανταγωνιστικότητα.
Σημείωσε επίσης ότι η Βαλένθια προχωρά σε επενδύσεις μέσω Συμπράξεων Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ), με στόχο την παροχή πιο αποδοτικών υπηρεσιών. «Χρειάζεται συλλογική προσπάθεια για την επιτάχυνση των αδειοδοτικών διαδικασιών, ώστε να μην στρέφονται οι μεταφορές σε ανταγωνιστικά λιμάνια», επισήμανε χαρακτηριστικά.
Ο Göran Eriksson, διευθύνων σύμβουλος του Λιμένα του Γκέτεμποργκ, περιέγραψε τις προκλήσεις και τις ευκαιρίες της λιμενικής αγοράς. Ο ίδιος εστίασε στην ανάγκη για στρατηγική διαφοροποίηση, προτείνοντας τη διερεύνηση νέων συνεργασιών με χώρες όπως ο Καναδάς και τα αφρικανικά κράτη, πέρα από τη συνήθη εστίαση στην Ασία.
Υπογράμμισε επίσης την ανάγκη για ενίσχυση της ευρωπαϊκής συνοχής: «Πρέπει να δημιουργήσουμε πιο ισότιμους όρους συνεργασίας μεταξύ βορρά και νότου και να καθορίσουμε τις προτεραιότητές μας υπό το φως των διεθνών εξελίξεων».
Η Federica Montaresi, ειδική επίτροπος του Λιμένα της Λα Σπέτσια, ανέδειξε τη σημασία της «προσαρμοστικής ανθεκτικότητας» σε ένα νέο τοπίο κρίσεων και γεωοικονομικών αλλαγών. Η Λα Σπέτσια, ένας από τους κύριους λιμένες συνδυασμένων μεταφορών στην Ιταλία, επενδύει σε νέο τερματικό σταθμό με ευρωπαϊκή συγχρηματοδότηση, δίνοντας έμφαση στην ψηφιοποίηση, την πράσινη ενέργεια και τη σιδηροδρομική διασύνδεση.
«Τα λιμάνια είναι οι πρώτοι αισθητήρες των μεταβολών στην εφοδιαστική αλυσίδα. Πρέπει να είμαστε ευέλικτοι, συνεργατικοί και ανθεκτικοί, τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο», δήλωσε.
Ο συντονιστής της ενότητας, Tommaso Spanevello, έκλεισε τη συζήτηση τονίζοντας την ανάγκη για διεθνή δράση και ενίσχυση των συνεργειών: «Η Ευρώπη πρέπει να παραμείνει ανοιχτή στον κόσμο, να οικοδομήσει νέες συμπράξεις και να υπερασπιστεί τον εαυτό της όπου χρειάζεται. Τα ευρωπαϊκά λιμάνια ζητούν επενδύσεις για να ανταποκριθούν στις νέες προκλήσεις».
Οι ευρωπαϊκοί λιμένες συνεπώς καλούνται να επαναπροσδιορίσουν τη στρατηγική τους, επενδύοντας στην τεχνολογική πρόοδο, τη βιωσιμότητα και τις πολυεπίπεδες συνεργασίες, ώστε να διατηρήσουν τον ηγετικό τους ρόλο σε έναν μεταβαλλόμενο παγκόσμιο χάρτη μεταφορών και εμπορίου.
Υπενθυμίζεται ότι, το ESPO Conference τελεί υπό την αιγίδα του υπουργείου Εσωτερικών (Μακεδονίας – Θράκης), του υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, της περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας και του δήμου Θεσσαλονίκης, και η διοργάνωση φιλοξενείται από τον Οργανισμό Λιμένος Θεσσαλονίκης (ΟΛΘ ΑΕ).
